Mieszkania socjalne: kryteria i warunki. Jak dostać lokal socjalny?

Mieszkanie socjalne to forma pomocy od państwa, która jest ratunkiem dla osób, które nie są w stanie zakupić własnego domu lub mieszkania, mają status osoby ubogiej lub znajdują się w trudnej sytuacji życiowej. Warunki otrzymania mieszkania socjalnego są jednak trudne do spełnienia.

Czytaj dalej i dowiedz się, jak uzyskać mieszkanie socjalne, ile się czeka na mieszkanie socjalne oraz jak wyglądają wnioski o mieszkanie socjalne.

Mieszkanie socjalne: co to takiego?

Mieszkanie socjalne, inaczej lokal socjalny, jest przeznaczony dla osób najuboższych lub osób bezdomnych. Za budowę mieszkań socjalnych i przydzielanie mieszkań do konkretnych osób odpowiada miasto lub gmina (wynajmujący). Każdy urząd gminy posiada specjalne biura zajmujące się kwestią mieszkań socjalnych. O przyznaniu mieszkania socjalnego może też zadecydować sąd.

To jak wygląda mieszkanie socjalne zależy od wielu czynników, jednak nie należy spodziewać się luksusów. Takie mieszkania mają niski standard, mogą znajdować się w kamienicach lub starszych budynkach. Zaletą tego rozwiązania jest jednak niski czynsz, który jest możliwy do spłaty dla osoby mieszkającej w takim lokalu.

Jak potwierdzają nasi eksperci ze strony Crezu pożyczki online, mieszkanie socjalne musi spełniać podstawowe standardy i nadawać się do zamieszkania. Powinny być w dobrym stanie technicznym i być dobrze wyposażone. Powierzchnia pomieszczeń przypadająca na jednego mieszkańca nie może być mniejsza niż 5 mkw., a dla jednoosobowego gospodarstwa domowego – 10 mkw. Takie wartości wynikają z przepisów dotyczących lokali socjalnych. Są one zawarte w Kodeksie Cywilnym (ustawa o ochronie praw lokatorów)^[1].

Mieszkania socjalne powinny być wyposażone w urządzenia niezbędne do codziennego użytkowania, w tym łazienkę z toaletą, umywalkę, lodówkę, kuchenkę. Powinny mieć dostęp do energii elektrycznej, kanalizacji i bieżącej wody.

Komu przysługuje mieszkanie socjalne?

Wiele osób w trudnej sytuacji życiowej zastanawia się, kto może dostać mieszkanie socjalne. Niestety, nie jest ono dostępne dla wszystkich osób, które potrzebują dachu nad głową. Najpierw trzeba upewnić się, że zostały spełnione określone warunki, a następnie czekać na przydział mieszkania.

Miasta lub gminy nie mają nieskończonej puli mieszkań. Najczęściej nowe prawo do użytkowania lokalu socjalnego może być przyznawane po eksmisji lub udostępnione lokatorom budynków, które będą w przyszłości rozebrane. Przyznanie lokalu socjalnego osobom eksmitowanym należy do jednego z obowiązków gminy. Do momentu, aż nie znajdzie się dla tych osób socjalne mieszkanie, wstrzymywana jest eksmisja. Cały proces może ciągnąć się latami, ze względu na ograniczoną ilość mieszkań socjalnych w Polsce.

Najważniejszym kryterium, jakie jest brane pod uwagę w momencie przyznawania przydziału na mieszkanie jest dochód. Jeśli osoba ubiegająca się o mieszkanie socjalne przekroczy limit dochodu z pewnością nie otrzyma mieszkania socjalnego.

Wysokość dochodu, który umożliwia ubieganie się o mieszkanie socjalne jest ustalany przez radę gminy i może się różnić w zależności od lokalizacji. Często do określenia pułapu wykorzystuje się procentowy stosunek do najniższej emerytury.

Kolejnym kryterium branym pod uwagę podczas przyznawania mieszkania socjalnego jest sposób, w jaki dotychczas były użytkowane poprzednie lokale. Pod uwagę brane mogą być także obejmujące mieszkanie socjalne warunki w tym:

• niepełnosprawność,
• samotne wychowywanie dziecka,
• mieszkanie w lokalu nienadającym się do życia.

Pierwszeństwo w uzyskaniu mieszkania socjalnego przysługuje:

• ciężarnym,
• osobom niepełnosprawnym, małoletnim, ubezwłasnowolnionym oraz opiekunom osób obłożnie chorych,
• osobom bezrobotnym,
• emerytom i rencistom,
• osobom, które mieszkają w budynkach nadających się do rozbiórki.

Osoby, które spełniają kryteria i kwalifikują się do uzyskania lokalu socjalnego nie uzyskają mieszkania od razu. Są umieszczane w kolejce oczekujących.

Jak dostać mieszkanie socjalne – składanie wniosku

Pierwszym krokiem przy ubieganiu się o mieszkanie socjalne jest realna ocena swojej sytuacji materialnej i bytowej. Warto też upewnić się, jakie są kryteria przydziału mieszkania socjalnego w danej gminie.

Na początku należy złożyć do urzędu gminy wniosek o mieszkanie socjalne^[2]. Taki dokument powinien zawierać podstawowe informacje o wnioskodawcy, w tym:

• imię i nazwisko,
• numer PESEL,
• datę urodzenia,
• aktualne miejsce zamieszkania,
• informacje o źródle dochodu,
• liczbę osób w gospodarstwie domowym oraz ich dochody,
• powody, dla których mieszkanie socjalne jest niezbędne.

Do wniosku należy załączyć dokument potwierdzający uzyskiwane dochody przez kandydata oraz członków gospodarstwa domowego, oraz zaświadczenie z aktualnym miejscem zameldowania. Czasami wymagane jest podanie szczegółowych informacji na temat aktualnego miejsca zamieszkania, powierzchni lokum, dostępu do mediów czy stanu technicznego.

Wzory wniosków oraz szczegółowe kroki jak się starać o mieszkanie socjalne mogą się różnić w zależności od tego, kto ubiega się o lokal. Urzędy gminy mogą mieć przygotowane własne wnioski, które można pobrać z ich stron internetowych lub na miejscu.

Wniosek można przekazać w urzędzie gminy osobiście (jest to zalecany sposób) lub przesłać pod adres e-mail.

Ile czeka się na mieszkanie socjalne?

Zgodnie z danymi Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na koniec 2020 roku w Polsce było około 238 tysięcy mieszkań socjalnych. Większość z nich była zlokalizowana w miastach. To liczba niewspółmiernie mała do potrzeb osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji finansowej. Niestety, decyzja o przyznaniu mieszkania socjalnego nie zapada od razu. Zwykle czas oczekiwania wynosi nawet kilka lat. Wiele zależy od ilości mieszkań socjalnych, które posiada gmina.

Ustawa z dnia 10 grudnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw wspierających rozwój mieszkalnictwa^[3] miała usprawnić proces przyznawania mieszkań, jednak nie będzie to możliwe bez uzyskania przez samorządy i gminy większego wsparcia na budowę mieszkań socjalnych.

Według najnowszych danych GUS-u^[4] pod koniec roku 2022 zawartych zostało 62,5 tys. umów o najem socjalny lokali mieszkalnych o łącznej powierzchni użytkowej 2 298,5 tys. mkw. Liczba umów spadła o 1,6 proc. w porównaniu z rokiem 2021, natomiast zwiększyła się nieco powierzchnia wynajmowanych mieszkań (o 0,5 proc.). Ilość umów najmu lokali socjalnych w 2022 r. w porównaniu do 2021 r. w miastach zmniejszyła się o 0,7 tys. (1,2 proc.), a na obszarach wiejskich o 0,3 tys. (4,1 proc.).

Zawieranie umowy o najem mieszkania socjalnego

Umowa najmu mieszkania socjalnego zawierana jest na czas określony. W umowie widnieje wysokość comiesięcznego czynszu, jaki należy wnosić za najem lokalu socjalnego. Ustawa o ochronie praw lokatorów wskazuje jasno, że wysokość czynszu nie może być wyższa niż 50% stawki najniższego czynszu wśród mieszkań udostępnianych przez gminę.

Umowa najmu mieszkania socjalnego może być wypowiedziana przez gminę przed terminem jej zakończenia w momencie, gdy lokator nabył prawa do innego lokalu użytkowego.

Wysokość czynszu mieszkania socjalnego

Powierzchnia mieszkań socjalnych wynosi zwykle około 30 mkw. Wysokość czynszu za lokal socjalny wynosi od 2,5 od 3,5 zł za metr kwadratowy. Zwykle więc miesięczny czynsz za mieszkanie socjalne wynosi około 100 zł miesięcznie.

Jak długo można mieszkać w mieszkaniu socjalnym?

Osoba, która uzyska prawo do mieszkania socjalnego będzie mogła w nim mieszkać przez czas określony, zwykle liczony w kilku latach. W zależności od gminy, pod którą podlega kandydat, okres ten może wynieść od 1 do 5 lat. Po zakończeniu umowy najmu mieszkania socjalnego, można ją przedłużyć pod warunkiem, że sytuacja finansowa najemcy nadal będzie bardzo zła i nie pozwoli na wynajem innego lokalu.

Gmina może skrócić umowę wynajmu mieszkania socjalnego, jeśli dojdzie do znaczących naruszeń umowy lub jeśli osoba wynajmująca lokal:

• nie będzie płacić czynszu przez min. 3 miesiące,
• zakupi lub nabędzie prawa do innego lokalu,
• podnajmie mieszkanie socjalne osobom trzecim,
• nie będzie przebywać w mieszkaniu przez co najmniej 12 miesięcy,
• nie będzie użytkować mieszkania zgodnie z przeznaczeniem,
• będzie utrudniać zamieszkanie sąsiadom.

Czy można wykupić mieszkanie socjalne?

W przeciwieństwie do mieszkania komunalnego, o którym więcej napiszemy poniżej, nie ma możliwości wykupienia na własność lokalu socjalnego. W momencie, gdy sytuacja finansowa najemcy poprawi się na tyle, że będzie on w stanie planować kupno mieszkania, prawdopodobnie będzie musiał opuścić lokal i przekazać go do dyspozycji gminie, aby mogła przyznać go bardziej potrzebującym.

Mieszkanie socjalne a komunalne: czym się różnią?

Czym różnią się mieszkania socjalne a komunalne? O ile te pierwsze przyznawane są osobom w najtrudniejszej sytuacji finansowej, o mieszkania komunalne mogą ubiegać się osoby, które znajdują się lepszej sytuacji finansowej, jednak nadal nie są w stanie pozwolić sobie na wynajem lub kupno własnego mieszkania.

Umowę na wynajem mieszkania komunalnego zawiera się na czas nieokreślony. Taka umowa w rzadkich wypadkach może zostać wypowiedziana. Ilość mieszkań komunalnych także jest ograniczona, a gminy stawiają przed potencjalnymi najemcami szereg wymagań.

Sprawdź poniższą tabelę, w której porównujemy mieszkania socjalne z komunalnymi.

Mieszkanie socjalne a TBS

Mieszkania socjalne nie powinny być mylone z mieszkaniami TBS. Lokale socjalne są przeznaczone dla osób ubogich, znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i są one w niskim standardzie. Takie mieszkania posiadają bardzo niski czynsz. Mieszkania TBS mają nieco wyższy standard i są rozwiązaniem dla osób o niskich dochodach, ale tym samym wyższych niż te, którymi objęte są osoby starające się o mieszkania socjalne. 

Podsumowanie

W naszym przewodniku stworzonym przez ekspertów Crezu szczegółowo omówiliśmy wszelkie aspekty związane z ubieganiem się o mieszkania socjalne. Przedstawiliśmy najważniejsze kryteria i warunki przyznawania mieszkań socjalnych, przebieg procesu składania wniosków, czas oczekiwania na przyznanie mieszkania socjalnego, a także informacje o umowie najmu, wysokości czynszu i okresu, w przez który można użytkować mieszkanie.

Mieszkania socjalne są pomocą od państwa (gminy) dla osób najuboższych, bezdomnych lub zagrożonych eksmisją. Chociaż charakteryzują się niskim standardem, mają bardzo niski czynsz, wynoszący zwykle w granicach 100 zł. Aby zakwalifikować się do otrzymania mieszkania socjalnego, kandydat musi spełnić określone warunki dochodowe ustalone przez urząd gminy. Ważne jest spełnienie także pozostałych kryteriów – pierwszeństwo będą mieć kobiety w ciąży, małoletni czy osoby niepełnosprawne. Osoby kwalifikujące się do lokalu socjalnego są umieszczane w kolejce oczekujących, a czas oczekiwania może trwać latami z uwagi na ograniczoną liczbę dostępnych mieszkań.

Proces składania wniosku rozpoczyna się od złożenia wymaganych dokumentów i podania do urzędu gminy. Wniosek ma zawierać dane osobowe i informacje o sytuacji bytowej i materialnej wnioskodawcy. Oczekiwanie na mieszkanie socjalne może trwać długo, zależnie od dostępności mieszkań w danej gminie.

Zanim rozpoczniesz składanie wniosku o mieszkanie socjalne, radzimy zapoznać się z kryteriami obowiązującymi w Twojej gminie. Jeśli masz dochody wyższe niż kryteria ustalone przez gminę, może okazać się, że lepszym rozwiązaniem będzie dla Ciebie wynajem mieszkania komunalnego.